Een radioprogramma met als onderwerp 'detentie' doet me terug gaan in de tijd naar het begin van mijn loopbaan. In de jaren tachtig heeft Ome Rik immers enkele jaren als maatschappelijk assistent gewerkt in de gevangenis.
Vrijheidsberoving betekent letterlijk niet kunnen gaan en staan waar je wil. In een cel kun je welgeteld drie stappen zetten. Tenminste als je niet met drieen de cel moet delen. Want dan ligt er vaak nog een matras op de grond en dan kun je geen kant meer op. Geloof het, of geloof het niet, veertig jaar later worden er nog steeds matrassen bijgelegd. En dan spreken we nog niet over de stank als je binnen deze erg kleine ruimte naar toilet moet. Privacy onbestaande, een wensdroom. Vrijheidsberoving betekent ook dat je niets meer te zeggen hebt. De dagindeling is voor jou bepaald. Ook al heb je nu in sommige gevangenissen iets meer comfort, alles moet aangevraagd worden. Je bent afhankelijk, gunsten moeten toegestaan worden. Er is maar één vraag die telt, hoe geraak ik zo snel mogelijk buiten?
Je hoeft niet in de gevangenis te zitten om in je gaan en staan beperkt te zijn.
Norbert, een onlangs overleden lotgenoot, zei me nog niet zo lang geleden: 'Vroeger kon ik zelf kilometers gaan, nu moet ik me afvragen, hoe geraak ik daar, kan ik er met mijn rolstoel binnen geraken, kan ik er naar toilet?
Als je een hindernis hebt genomen, duikt er steeds weer een nieuwe op in het land van niet meer kunnen. In een land waar inclusie vaak dode letter is. Gelukkig is er ook, als opsteker, de uitspraak van Stephen Hawking:'Kijk niet naar je voeten maar naar de sterren'.
De realiteit van niet meer kunnen wordt je soms onverwachts voor de voeten geschoven.
'Je kunt niet stappen', zegt de kleuter onbevangen, toen ze mij zag zitten in mijn rolstoel.
'Dat klopt', zeg ik. 'Stappen is nochtans leuk', en weg is ze.
De waarheid komt uit een kindermond, zegt men.
Méér nog.
Misschien is deze kleuter wel en filosofe in spe. Haar woorden doen me denken aan het boek van mijn voormalige prof moraalfilosofie, met als titel:
Vertel me over vrijheid.